"Tijdens mijn studie biologie (WUR) heb ik me gespecialiseerd in diergedrag, en heb ik veel geleerd over het bijzondere gedrag van de kraaienfamilie, specifiek over dat van raven. Daarom vond ik het ook prachtig dat ik tijdens mijn stage bij ARK Rewilding Nederland de kans kreeg om ook daadwerkelijk de Nederlandse raven in het echt waar te nemen!
Raven wijzen de weg met GPS
ARK heeft met het project Dood Doet Leven een onderzoek lopen waarbij ze een aantal jonge raven op de Veluwe hebben gezenderd. Het zenderonderzoek moet inzicht geven naar de verblijfplaatsen en het terreingebruik van jonge raven. Door het zenderen van de raven hoopt ARK ook meer te leren over de samenwerking tussen wolf en raaf en wat de invloed is van de wolf als aasleverancier en aaseter op de Veluwe. Mijn onderzoeksdoel was aanvankelijk om deze gezenderde raven te volgen en zo inzicht te krijgen in het gedrag van de wolf, zoals andere studenten ook gedaan hebben. Echter, door het geringe aantal kadavers dat tot nu toe op deze manier is gevonden, moest ik mijn aanpak veranderen. Daarom besloot ik om het gedrag van de raven op de Veluwe te ontcijferen, voornamelijk om te begrijpen hoe ze de kadavers vinden.
Hoe delen raven informatie met elkaar?
Voordat raven volwassen zijn en een paartje vormen, slapen ze samen met een groot aantal andere jonge raven (en soms ook andere roofvogels) in grote groepen. Ik heb tijdens deze stage een paar keer het geluk gehad om raven te volgen die richting een verzamelplek vlogen, hierbij telde ik op één avond meer dan 200 vogels! Onderzoekers denken dat ze dit doen omdat bij deze gezamenlijke slaapplaatsen flink wat informatie uitgewisseld kan worden, zoals de locatie van kadavers of andere voedselbronnen. In uitgebreid onderzoek naar het foerageergedrag van jonge raven in Noord-Amerika ontdekten onderzoekers dat raven die een kadaver ontdekten, de volgende dag terugkwamen met een groepje medestanders om zichzelf te verdedigen tegen het territoriale paartje raven die het kadaver hadden opgeëist. Verder vonden ze dat deze manier van informatie delen (vinden -> 's avonds medestanders ronselen -> terug naar het kadaver) een van de belangrijkste manieren was waarop raven kadavers vonden.
Omdat ik wilde ontdekken hoe de raven op de Veluwe kadavers opspoorden, was de eerste stap kijken in hoeverre informatie gedeeld wordt bij hun slaapplaatsen. Hiervoor heb ik videobeelden bekeken van zeven wildcamera’s verspreid over de hele Veluwe. Op de beelden die verzameld zijn over de afgelopen jaren werden bijna tachtig kadavers - afschot of aangereden wild – teruggebracht in de natuur. Ik keek vervolgens met behulp van wildcamera's of er raven op afkwamen, en of hun gedrag overeenkwam met het gedrag beschreven in de literatuur.
Weinig bewijs en nieuwe vragen
Van de tachtig kadavers die ik heb bekeken, werden er twintig bezocht door raven. Voor deze twintig kadavers, vond ik maar twee gevallen die de literatuur leken te ondersteunen. Toen ik specifiek naar raven keek die rondvliegen op de Veluwe met een GPS-zender, vond ik helaas maar twee individuen die ooit een van deze cameralocaties hebben bezocht. Samen betekende dit dat ik erg weinig bewijs vond dat ondersteunt dat jonge raven elkaar vanuit hun slaapplaatsen naar kadavers leiden. Hierbij moet ik wel de kanttekening plaatsen dat dit het geval was voor zeven locaties op de Veluwe, terwijl er jaarlijks natuurlijk veel meer kadavers te vinden zijn in de rest van het gebied waarvan we niet weten wat ermee gebeurt. Dit bracht me desalniettemin tot de gedachte dat raven op de Veluwe wellicht een groot deel van hun voedselvoorziening halen uit de grotere en stabielere voedselbronnen die gecreëerd worden door mensen - denk aan dorpen, velden met gewassen en vuilnisbelten. Toen ik dit vergeleek met het ruimtelijk gebruik van de GPS-getagde raven, spendeerden deze inderdaad veel van hun tijd buiten de natuur van de Veluwe! In hoeverre jonge raven dus daadwerkelijk geïnteresseerd zijn in kadavers, is de vraag.
Ik vind het project van ARK Rewilding Nederland op de Veluwe erg interessant, aangezien we met deze relatief jonge ravenpopulatie én de jonge wolvenpopulatie over de tijd kunnen gaan kijken hoe ze wel of niet met elkaar gaan interacteren. Verder zijn de GPS-dragende raven nog jong, en is het erg interessant hoe hun gedrag verandert naarmate ze ouder en wijzer worden. En dit geheime schouwspel speelt zich gewoon allemaal af in ons dichtbevolkte landje. Prachtig!
Ik ben heel blij dat ik deze ervaring mocht opdoen binnen het warme team van ARK. De mensen die ik heb ontmoet zijn stuk voor stuk passievol, open en geïnteresseerd. Met een organisatie als deze, heeft de toch-wel-wat beknelde natuur in ons land een sterke bondgenoot, en ik ga zeker in de gaten houden wat ARK Rewilding Nederland allemaal gaat doen de komende jaren."