Kuddebeheerder Arjen Boerman van FREE Nature heeft bij twee mineraalblokken een wildcamera geplaatst om het gebruik van deze blokken goed te kunnen observeren.
“De wildcamera stelt ons in staat om van zeer dichtbij mee te kijken. Zo is op recente beelden te zien hoe de wolvenroedel de camera passeert en daarna loert naar iets wat buiten beeld staat. Niet veel later komen de wisenten in beeld, terwijl één van de wolven ze rustig liggend bestudeert. Dan komt de rest van de kudde tevoorschijn. Te zien is hoe de moederkoe haar kalf zoogt. Ze staan samen rustig in het midden van de kudde, terwijl zij en de rest de omgeving in de gaten houdt. Dat onderschrijft de kracht van een sociale kudde: de wisenten voelen zich veilig in hun familiegroep. Beide soorten bewaren de rust, maar zijn duidelijk zeer alert”, schetst Arjen Boerman de bijzondere beelden. Deze interactie tussen roofdier en prooi hoort bij de natuur.”
Sociale kudde biedt de beste bescherming
Wisenten leven in een kudde die het hele jaar rond in buiten leeft en haar eigen kostje bij elkaar moet zoeken. De kudde heeft een sociale structuur, waarbij de meest ervaren koe de leiding heeft. Zij heeft veel gebiedskennis en weet bijvoorbeeld op welke plekken er genoeg te eten is.
Bij gevaar helpen alle volwassen dieren in de groep mee met de verdediging. Als de wisenten bijvoorbeeld een hond zien, gaan ze in een linie staan met hun hoorns naar het gevaar toe, waarbij de kalfjes achter of tussen hen in beschutting zoeken. Uit het buitenland is bekend dat wisenten soms ook een beschermende ring vormen rondom de meer kwetsbare jonge dieren.
Deze zomer werd er bij de wisenten een kalfje geboren. Bij een routinecontrole van het kalfje, de moeder en de rest van de kudde, zagen de beheerders drie wolven in snelle pas richting de kudde wisenten lopen. Wellicht roken de wolven de nageboorte en kwamen ze tijdens hun ronde langs de prooidieren opportunistisch kijken of er iets te halen viel. De gealarmeerde wisenten gingen er vandoor en uit GPS-gegevens blijkt dat zij al zigzaggend door het bos zijn gerend. De wolven zijn er vermoedelijk even achteraan gegaan, maar helemaal zeker weten we dat niet: het gesloten bos maakte het onmogelijk om te zien. De beheerders zochten de kudde even later weer op en troffen alle dieren, inclusief het kalfje, alweer rustig herkauwend aan.
Judith Slagt van ARK Rewilding Nederland was die dag mee in het veld.
Ze vertelt: “Ik was net gearriveerd toen we zagen dat de wisenten zich vreemd gedroegen. De grote stier nam, na een tijdje staren, een sprintje om zich aan te sluiten bij de kudde die aan de bosrand stond. Pas iets later zagen wij mensen wat de wisenten allang doorhadden: wolven! Het was spectaculair om te zien hoe de wolven heel doelgericht, vlot lopend maar niet rennend, op de kudde afgingen. Er was geen twijfel mogelijk over waar ze naar toe gingen.
“Wisenten zijn grote dieren die zich niet snel aan de kant laten zetten. Maar dit moment was ook voor deze dieren duidelijk heel spannend: met veel kabaal vluchtten ze het dichte bos in.
Na een tijdje zijn we voorzichtig polshoogte gaan nemen, en vonden ze toen al herkauwend terug. Verbazingwekkend hoe rustig ze waren zo kort na zo’n gebeurtenis! Dat geeft voor mij ook wel aan dat dit niet iets vreemds voor ze is: deze dieren weten hoe ze moeten reageren en ze weten ook wanneer het gevaar weer voorbij is. Dat is het grote voordeel van een sociale kudde met dieren die zich vertrouwd voelen in hun omgeving en met hun kudde.”
“Het was ook fantastisch om te zien dat de wisenten instinctief weten hoe ze moeten reageren. Ik kreeg niet de indruk dat de wolven echt aan het jagen waren, omdat ze een relaxed tempo aanhielden. Maar ze kwamen wel testen: Kunnen we hier iets te eten halen?”
Arjan Boerman: "Als beheerders zagen we voor deze gebeurtenis al veranderingen in de kudde. Voorheen zonderde een zwangere koe zich af van de kudde in de dagen rondom de geboorte om zo in alle rust het kalfje ter wereld laten komen. Dit jaar werd het kalfje vrijwel direct na de geboorte bij de kudde gezien. Dit kan erop wijzen dat de wisenten vanwege de aanwezigheid van de wolven voorzichtiger worden en de veiligheid van de kudde opzoeken. Ook bij runderen, zoals de Sayaguesa-runderen die op Planken Wambuis bij Ede leven, is deze gedragsverandering vastgesteld."
Europese bizon
Op de Veluwe leven sinds 2016 weer wisenten. Dit zijn Europa’s grootste, inheemse landzoogdieren, ook wel Europese bizons genoemd. Er leven enkele kuddes wisenten in de Nederlandse natuur, geherintroduceerd vanwege hun waardevolle bijdrage als grazer. Door hun formaat en dieet zijn ze van toegevoegde waarde naast konijnen, ree, herten en zwijnen. Op de Veluwe zijn ze bijvoorbeeld een van de weinige soorten die actief Amerikaanse vogelkers blijken te eten. Andere plekken waar weer wisenten in het wild leven zijn het Kraansvlak in bij Zandvoort, de Maashorst in Brabant, Natuurpark Lelystad en de Slikken van de Heen in Zeeland.
Met dank aan de wildcamerabeelden van Arjen Boerman, kuddebeheerder bij FREE Nature.
> lees ook het blog van Judith Slagt over haar eerste ontmoeting met de wolven op de Veluwe
