Knepp Castle estate transformeerde de afgelopen twintig jaar van een ‘intensieve melkveehouderij’ naar een natuurlandschap waar landbouw op oeroude wijze onderdeel van het verdienmodel voor de toekomst is. Terwijl de koeien onder zijn voeten af en toe loeien, vertelt eigenaar Charlie Burrell over de rewilding van zijn Knepp estate. In de skybox op de Veluwse boerderij van de familie Van Roekel hebben zich ruim zestig belangstellenden verzameld, waarmee de ruimte barstensvol zit. Boeren en rentmeesters, studenten en ecologen, natuurbeschermers en beleidsambtenaren zijn kennelijk getriggerd door het bijzondere verhaal van Knepp en willen meer horen.
Terugluisteren of Nagenieten?
Je kunt het hele verhaal van Marieke Reisinger van ARK Rewilding Nederland en Charlie Burrell van Knepp Castle & estate hier terugluisteren. Dit is een integrale opname van de inleiding over de Veluwe en 'Rewilding de Veluwe' (het gebiedsprogramma van ARK) en van Charlie Burrell, erfgenaam en eigenaar van het Knepp Estate in Sussex, Engeland. Beide verhalen zijn in het Engels.
van boerenbedrijf naar topnatuur
Het landgoed Knepp was tot zo’n 25 jaar geleden een bedrijf dat - zoals zoveel landgoederen in particulier bezit - gebouwd was op reguliere, intensieve landbouw. Tot Charlie Burrell, opgeleid als landbouwkundige maar met een intuïtieve belangstelling voor natuurlandschappen en de rol van grote dieren in ecosystemen, het roer radicaal omgooide. Een moedig besluit omdat over het toekomstperspectief van die beslissing niets zeker was. Geïnspireerd door Nederlandse ervaringen met natuurontwikkeling in De Gelderse Poort en een groeiende kennis van de meerwaarde van grazende kuddes in landschappen, raakte Burrell er meer en meer van overtuigd dat in ‘terug naar de natuur’ wel eens een toekomst zou kunnen zitten.
Radicale verandering
In de zakelijke en bedrijfsmatige kant van het landgoed lag nog een extra aanleiding: grote oppervlakten land produceerden ‘slechts’ veevoer, om zo bij te dragen aan de productie van melk ‘voor de grote hoop’. De wispelturige prijzen van de wereldmarkt die zuivelproductie inmiddels was geworden, droegen niet bij aan vertrouwen in de toekomst. Bovendien werd zichtbaar dat het landschap de verborgen rekening betaalde voor goedkope zuivel: in Engeland, net als in Nederland, lieten de wilde soorten van het platteland het steeds massaler afweten. Nergens in Europa is de biodiversiteit zó afgenomen als waar intensieve landbouw probeert om levensvatbaar te blijven. Als business as usual niet meer werkt, is het tijd voor radicale verandering!
enorme come-back van natuur
Fast-forward naar 2022. Knepp Estate is een internationaal inspirerend voorbeeld geworden. Een zeldzame plattelandsvogel als de zomertortel heeft nergens in Europa zó’n comeback gemaakt als op Knepp, en dat is maar één van vele soorten. Geelgorzen, hermelijnen, roodborsttapuiten en slaapmuizen kwamen terug in een landschap dat nu extensief wordt begraasd. Een lokaal varkensras neemt de ecologische positie in van wilde zwijnen. Als het er meer worden dan de natuur kan dragen, wordt er een dier geslacht en als hoogwaardig vlees verkocht. Dat geldt ook voor runderen, die in zo natuurlijk mogelijke kuddes jaarrond op het landgoed leven. Grote roofdieren die deze kuddes op natuurlijke wijze zouden kunnen begrenzen in hun groei zijn er immers niet in Engeland. Die rol neemt Burrell zelf op zich, waarmee de mens als roofdier dus een belangrijke sturende factor op het landgoed is. Om te bepalen hoeveel dieren, en van welke soort, nodig en acceptabel zijn kijkt hij goed naar het landschap. Een ‘graaslijn’ laat hij niet ontstaan (die ontstaat als dieren tot hun maximale reikhoogte bomen, struiken en planten wegvreten).
Wat ontstaat, is een landschap met heel veel variatie. Natuurlijke hoogteverschillen zorgen voor verschillen tussen nat en droog, verschillen in begrazing leiden tot open en meer gesloten plantengroei. Het resultaat is een landschap dat nooit via een andere vorm van natuurbeheer zou kunnen ontstaan, het is niet met machines noch met ‘klapstoelbeheer’ (niets doen) te bereiken. De resulterende rijkdom aan leefomstandigheden waarbij planten en dieren gedijen, is zeer hoog. Net als de euforie trouwens die het inmiddels grote aantal werknemers op Knepp ervaren van het natuurresultaat. Want als er één ding is dat je bijblijft na het verhaal van Burrell, is het wel het enthousiasme en de twinkeling in de ogen van de spraakzame Engelsman.
Noordelijker op de Veluwe onderzoekt ARK de effecten van wisenten. Deze diersoort kwam in het verleden ook in onze streken voor en leverde een waardevolle bijdrage aan het leefgebied. Op Knepp introduceerde Burrell ook grote grazende dieren. In Nederland bezocht hij wisent-projecten van ARK om zich te laten informeren en inspireren. Foto: Leo Linnartz/ARK
Knepp en de Veluwe
Wat maakt het zo interessant om vanuit een Veluwse boerderij te kijken naar het rewilding-succes van Knepp? De landbouw op de Veluwe zit, net als Knepp destijds, in een spagaat tussen agrarische productie voor de vaak nauwelijks rendabele wereldmarkt én knellende opgaven voor het reduceren van stikstof en andere milieu-impact. De afgelopen decennia hebben laten zien dat het voor boeren bijzonder lastig is om een toekomst te bouwen op overheidsbeleid. Het landbouwbeleid heeft op drie benen gehinkeld: de markt zo vrij laten als mogelijk, halfslachtige maatregelen voor milieu-, natuur- en landschapsbehoud (die vaak niet goed werken als ze niet veel grootschaliger worden toegepast) en een chronische focus op de korte termijn in plaats van de lange.
Knepp biedt Veluwse boeren géén pasklaar antwoord. Elke situatie is immers net weer anders, de Veluwe is geen Sussex. Het verhaal laat echter wel zien dat natuur een interessant verdienmodel kan zijn. De transitie naar wilde natuur op dit Engelse landgoed is deels met overheidsbijdragen voor landschaps- en natuurherstel bekostigd. Die transitiekosten zijn echter eenmalig, om het landgoed financieel in de benen te houden, is een breed bedrijfsmodel opgezet. De verhuur van accommodatie voor vakantiegangers, het runnen van een café en landgoedwinkel met producten uit de moestuin, het verhuren van vergaderruimtes aan de zakelijke markt en het vermarkten van wildernisvlees, betekenen inkomsten voor het landgoed. De afhankelijkheid van subsidies is daarmee fors minder dan in de tijd van de reguliere landbouwfunctie van Knepp.
rewilding de veluwe
De inspiratiemiddag over Knepp Estate is één van de manieren waarop ARK Rewilding Nederland met haar programma Rewilding de Veluwe een breed publiek op de Veluwe wil inspireren om aan natuurlijke, wilde en robuuste landschappen te werken. Wij geloven erin dat het kan en komen graag in gesprek met mensen die kansen zien en / of willen meebouwen aan een gezonde toekomst voor natuur én mensen op de Veluwe.
